મુમુક્ષુ છે તે નેત્રને ઠેકાણે છે ને સમાગમ છે તે સૂર્યને ઠેકાણે છે. સૂર્ય હોય તો નેત્રે દેખાય, ને ગમે એવો સંસ્કાર હોય તો પણ સમાગમ વિના ટળી જાય, ને સમાગમ હોય ને સંસ્કાર ન હોય તો પણ થાય. માટે ક્રિયમાણ^૧ બળવાન છે.

The spiritual aspirant represents the eyes and association with the great Sadhu represents the sun. If sunlight is present, vision is possible with the eyes. No matter what great merits one may have from previous births, without association they are lost. If one has the association and no merits from previous births, still good merits are cultivated. Therefore, current actions¹ are powerful.

Mumukṣhu chhe te netrane ṭhekāṇe chhe ne samāgam chhe te sūryane ṭhekāṇe chhe. Sūrya hoy to netre dekhāy, ne game evo sanskār hoy to paṇ samāgam vinā ṭaḷī jāy, ne samāgam hoy ne sanskār na hoy to paṇ thāy. Māṭe kriyamāṇ¹ baḷavān chhe.

સંસારમાં ચોંટ્યા વિના તો રહેવાય જ નહિ, પણ જો સારા સાધુનો નિરંતર સમાગમ રાખે તો ઊખડાય, નીકર ચોંટી જવાય.

It is not possible to engage in worldly affairs without becoming attached to them. But if one gets the continuous association of a good sadhu, one can become detached from the world, otherwise one surely becomes attached.

Sansārmā choṭyā vinā to rahevāy ja nahi, paṇ jo sārā sādhuno nirantar samāgam rākhe to ūkhaḍāy, nīkar choṭī javāy.

વિષયનો સંબંધ થયા મોર્ય તો બકરાની પેઠે બીવું ને સંબંધ થઈ જાય તો ત્યાં સિંહ થાવું.

Before contact is made with material pleasures, be fearful like a goat (i.e. run away from them), but if contact is made, become like a lion (i.e. chase them away).

Viṣhayno sambandh thayā morya to bakarānī peṭhe bīvu ne sambandh thaī jāy to tyā sinha thāvu.

જીવનો સ્વભાવ બદ્ધ છે, તે ત્યાગીમાં બંધાય ને ગૃહસ્થમાં પણ બંધાય, ને પદાર્થમાં બંધાય ને દેશમાં ને ગામમાં બંધાય ને આસનમાં બંધાય ને જ્યાં એક ઠેકાણે રહે ત્યાં બંધાય; ને નાતજાતમાં બંધાય, એવાં અનંત ઠેકાણાં બંધાવાનાં છે. તે સારુ તો ટોપીવાળો કોઈને એક ઠેકાણે રહેવા દેતો નથી.^૧

The nature of the jiva is to attach. Whether is becomes a renunciant or a gruhastha, it will become attached. It will become attached to objects or land or a village or a place or where one lives. It will attach to its caste or community. There are infinite such places to become attached. For this reason, the British do not allow anyone to stay in one place.

Jīvno swabhāv baddha chhe, te tyāgīmā bandhāy ne gṛuhasthmā paṇ bandhāy, ne padārthmā bandhāy ne deshmā ne gāmmā bandhāy ne āsanmā bandhāy ne jyā ek ṭhekāṇe rahe tyā bandhāy; ne nāt-jātmā bandhāy, evā anant ṭhekāṇā bandhāvānā chhe. Te sāru to ṭopīvāḷo koīne ek ṭhekāṇe rahevā deto nathī.¹

વિષયને માર્ગે આંધળા થાવું, બહેરા થાવું, લૂલા થાવું એમ થાવું, પણ આસક્ત ન થાવું.

On the path of sense pleasures, become blind, deaf and lame, but do not become attached to them.

Viṣhayne mārge āndhaḷā thāvu, baherā thāvu, lūlā thāvu em thāvu, paṇ āsakta na thāvu.

આ બ્રહ્માંડના સર્વ જીવને ખવરાવવું તે કરતાં એક ભગવદીને જમાડવો એ અધિક છે.

To feed a devotee of God is superior than feeding all the jivas of this universe.

Ā brahmānḍnā sarva jīvne khavarāvavu te karatā ek bhagvadīne jamāḍavo e adhik chhe.

ખટરસમાં રહ્યા ને જલેબીમાં ગયા.^૧ તે શું જે, ટાઢી અગ્નિ એવા^૨ વિષય ભૂંડા છે.

The [paramhansas] stayed during the khatras prakaran and left during the jalebi prakaran.¹ Particularly, the vishays are detrimental like frost.²

Khaṭrasmā rahyā ne jalebīmā gayā.¹ Te shu je, ṭāḍhī agni evā² viṣhay bhūnḍā chhe.

મહારાજ કહેતા જે, “હરિભક્ત કોઈ રીતે સુખિયા થાતા નથી; તે જો રૂપિયા આપીએ તો દર્શન કરવા નવરા થાતા નથી ને ગરીબ રાખીએ તો કહેશે જે ભાતું ન મળે, શું દર્શને જઈએ? માટે બેય વાતે જીવ ભગવાનને ભજતા નથી. તે સારુ ચાર ઉપાય કરીએ છીએ. તે સામ જે, વાતું કરીએ છીએ; ને દામ જે, ભગવાન આપીએ છીએ; ને ભેદ જે, સર્વે ખોટું કહીએ છીએ; ને દંડ જે, જમપુરીનાં દુઃખ દેખાડીએ છીએ; એમ કરીએ છીએ.”

Maharaj used to say, “Devotees do not become happy in any way; if we give them money then they do not become free to come for darshan and if we keep them poor, they say, ‘We do not get food, so why go for darshan?’ Thus, both ways, the jiva does not worship God. For this, we use four remedies: sām – we talk; dām – give them God; bhed – explain everything as perishable; and dand – show them the miseries of hell. This is what we do.”

Mahārāj kahetā je, “Haribhakta koī rīte sukhiyā thātā nathī; te jo rūpiyā āpīe to darshan karavā navarā thātā nathī ne garīb rākhīe to kaheshe je bhātu na maḷe, shu darshane jaīe? Māṭe bey vāte jīv Bhagwānne bhajatā nathī. Te sāru chār upāy karīe chhīe. Te sām je, vātu karīe chhīe; ne dām je, Bhagwān āpīe chhīe; ne bhed je, sarve khoṭu kahīe chhīe; ne danḍ je, Jampurīnā dukh dekhāḍīe chhīe; em karīe chhīe.”

સત્સંગમાં કેટલાક મુક્ત છે, તેમાં કેટલાક ભેદ છે. તેમાં કેટલાક મુક્ત તો મંદિર, મેડિયું ને ધર્મશાળા કરાવે એવા છે, ને કેટલાક ખેતર, વાડી, બાગ-બગીચા કરે એવા છે, ને કેટલાક તો દ્રવ્યનું ઉપાર્જન કરે એવા હોય, ને કેટલાક ગામગરાસ કરે એવા હોય. એ સર્વ પ્રકારના મુક્ત તો ઘણાય, પણ આવા મુક્ત થોડા જે, ઉપાસના, આજ્ઞા ને જ્ઞાન એ ત્રણ વાત પ્રવર્તાવે. પણ માલ તો એ ત્રણ વાતમાં જ છે. ને ધર્મ ને વૈરાગ્ય તો તેના પેટામાં આવી જાય ને બીજું પણ ઉપાર્જન એ ત્રણ વાતનું મુખ્યપણું રાખે તો સહેજે થાય, પણ તે પ્રવર્તાવે એવા મુક્ત થોડા. પણ માલ તો એમાં જ છે. ને આ વાત વારે વારે વિચારી વિચારીને નિરધાર કર્યો છે તે કહ્યો.

In Satsang, some are liberated souls. Even among them, there are some differences. Some are capable of constructing mandirs, buildings and resthouses for pilgrims; some can manage fields, farms and gardens; some can raise and manage funds; and some are able to manage estate and property. There are many liberated souls like these, but there are only a few liberated souls who promote talks on the three topics of upāsanā, God’s commands and spiritual knowledge. And value lies only in these three talks. Also, dharma and detachment are included in them. So, by keeping these three talks in the forefront, other things are also easily achieved. However, only a few liberated souls propagate them. But only they contain the real substance. After repeatedly thinking about this, I have developed firm conviction in it and spoken.

Satsangmā keṭlāk mukta chhe, temā keṭlāk bhed chhe. Temā keṭlāk mukta to mandir, meḍiyu ne dharmashāḷā karāve evā chhe, ne keṭlāk khetar, vāḍī, bāg-bagīchā kare evā chhe, ne keṭlāk to dravyanu upārjan kare evā hoy, ne keṭlāk gām-garās kare evā hoy. E sarva prakārnā mukta to ghaṇāy, paṇ āvā mukta thoḍā je, upāsanā, āgnā ne gnān e traṇ vāt pravartāve. Paṇ māl to e traṇ vātmā ja chhe. Ne dharma ne vairāgya to tenā peṭāmā āvī jāy ne bīju paṇ upārjan e traṇ vātnu mukhyapaṇu rākhe to saheje thāy, paṇ te pravartāve evā mukta thoḍā. Paṇ māl to emā ja chhe. Ne ā vāt vāre vāre vichārī vichārīne niradhār karyo chhe te kahyo.

મોટા સાધુ સાથે જીવ બાંધ્યો હોય ને તેને કોઈક દેશકાળ લાગે ને સત્સંગમાંથી જાવું પડે એવું હોય તો પણ તેનું પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાનું એ સંત પોતાને માથે લે અથવા એને પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાનું બળ આપે અથવા છેલ્લી વારે એને રોગ પ્રેરીને પણ સત્સંગમાં રાખે, પણ એને જાવા દે નહિ.

If one has attached one’s jiva to the great Sadhu, and due to adverse time and place it becomes necessary to leave satsang, then still the great Sadhu will himself observe any atonement or will give the devotee the strength to observe the atonement. Ultimately, he will induce some illness in him to free him from worldly desires, but will keep him in satsang and will not let him go.

Moṭā Sādhu sāthe jīv bāndhyo hoy ne tene koīk desh-kāḷ lāge ne satsangmāthī jāvu paḍe evu hoy to paṇ tenu prāyashchitt karavānu e Sant potāne māthe le athavā ene prāyashchitt karavānu baḷ āpe athavā chhellī vāre ene rog prerīne paṇ satsangmā rākhe, paṇ ene jāvā de nahi.