TEXT OPTIONS
AUDIO OPTIONS
Show audio player
Auto play audio
Auto advance audio
Auto scroll to audio
Auto advance to next page
॥ સ્વામીની વાતો ॥
પ્રકરણ: ૧
વાત: ૪૧ થી ૫૦
પ્રેમીનું હેત તો ટાંકાના પાણી જેવું છે અને જ્ઞાનીનું હેત તો પાતાળના પાણી જેવું છે; ને પ્રેમીનું તો ભગવાન તથા સાધુને રાખવું પડે, પણ જ્ઞાનીનું રાખવું પડે નહિ.
The devotion of one who is affectionate is (shallow) like water in a tank, while the devotion of one who is spiritually wise is (deep) like the water of an artesian well. God and his Sadhu have to look after the affectionate (to keep them in Satsang), but not the spiritually wise.
Premīnu het to ṭākānā pāṇī jevu chhe ane gnānīnu het to pātāḷnā pāṇī jevu chhe; ne premīnu to Bhagwān tathā Sādhune rākhavu paḍe, paṇ gnānīnu rākhavu paḍe nahi.
કોઈક લોભ મૂકે, સ્વાદ મૂકે, સ્નેહ મૂકે, માન મૂકે, પણ સ્ત્રી તો હૈયામાંથી નીકળે નહિ. ને રૂપ જેવું તો કાંઈ બળવાન નથી ને એ વિષય તો જીવમાત્રમાં રહ્યો છે. તે તો મોટા અનુગ્રહ કરે ત્યારે ટળે પણ તે વિના ટળે નહિ.
Some overcome greed, some taste, some attachment, some ego but the desire for women remains in the heart. There is nothing as powerful as beauty and this carnal desire resides in all jivas. It is overcome only with the blessings of the great Sadhu, otherwise it is not.
Koīk lobh mūke, svād mūke, sneh mūke, mān mūke, paṇ strī to haiyāmāthī nīkaḷe nahi. Ne rūp jevu to kāī baḷavān nathī ne e viṣhay to jīvmātramā rahyo chhe. Te to moṭā anugrah kare tyāre ṭaḷe paṇ te vinā ṭaḷe nahi.
અમે તપાસી જોયું તો આ જીવ કોઈ દિવસ ભગવાનને માર્ગે ચાલ્યો નથી ને સાવ નવો આદર છે. જીવમાત્રને ખાવું, સ્ત્રી ને ધન એ ત્રણનું જ ચિંતવન છે ને એનું મનન ને એની જ કથા ને એનું જ કીર્તન ને એની જ વાતું ને એનું જ ધ્યાન છે. ને તેમાં પણ દ્રવ્યનું તો એક મનુષ્ય જાતિમાં જ છે. બાકી ખાવું ને સ્ત્રી એ બેનું તો જીવમાત્રને ચિંતવન છે, કેમ જે, ભગવાનની માયાનો ફેર ચડાવી મૂક્યો છે. ને એનું ચિંતવન ન થાય એ તો દેવનો પણ દેવ છે, એ મનુષ્ય નથી. ને ખાવું, સ્ત્રી ને ઊંઘવું એ ત્રણ વાતમાં ગુરુ કરવા પડતા નથી. નદિયુંના પ્રવાહ સમુદ્ર સન્મુખ ચાલે છે, એમ જીવને વિષય સન્મુખ ચાલવાનો ઢાળ છે ને તેમાંથી પાછું વળાય એ તો સાધુનું છે.
I have analysed and found that the jiva has never walked the path of God. This is a totally new venture for it. All jivas constantly think only of eating, women and wealth. This is all they think about, talk about, sing about, discuss and meditate on. And wealth is peculiar only to the human race. But eating and females are desired by all species, since God has set the wheel of māyā in motion. But one who does not desire this is a god of the gods, he is not human. And for eating, women and sleeping, one does not need a teacher. Rivers flow towards the ocean. Similarly, the jiva is inclined towards enjoying the sense pleasures. To turn back from this is the path of a sadhu.
Ame tapāsī joyu to ā jīv koī divas Bhagwānne mārge chālyo nathī ne sāv navo ādar chhe. Jīv-mātrane khāvu, strī ne dhan e traṇnu ja chintavan chhe ne enu manan ne enī ja kathā ne enu ja kīrtan ne enī ja vātu ne enu ja dhyān chhe. Ne temā paṇ dravyanu to ek manuṣhya jātimā ja chhe. Bākī khāvu ne strī e benu to jīv-mātrane chintavan chhe, kem je Bhagwānnī māyāno fer chaḍāvī mūkyo chhe. Ne enu chintavan na thāy e to devno paṇ dev chhe, e manuṣhya nathī. Ne khāvu, strī ne ūnghavu e traṇ vātmā guru karavā paḍatā nathī. Nadiyunā pravāh samudra sanmukh chāle chhe, em jīvne viṣhay sanmukh chālavāno ḍhāḷ chhe ne temāthī pāchhu vaḷāya e to Sādhunu chhe.
આ દેહમાં અને આ લોકમાં આપણે ચોંટશું તો ભગવાન ચોંટવા નહિ દે. જેમ રવજી સુથારને સ્ત્રી પરણાવીને સંસારનું સુખ લેવા દીધું નહિ ને પછી સંસારમાંથી તોડીને છેલ્લી વારે સાધુ કર્યો.૧ એમ ભગવાન બંધાવા નહિ દે.
૧. કચ્છ-ભુજના રવજી સુથાર શ્રીજીમહારાજના ભક્ત હતા. તેઓ વિધુર થયા ત્યારે શ્રીજીમહારાજે તેમને બીજું લગ્ન કરવા ના કહેલી. છતાં તેમણે મહારાજને ખૂબ વિનંતી કરી. તેથી ફરી લગ્ન કરાવી આપ્યાં. બાઈ મહારાજની પરમ ભક્ત હતી. તેથી શ્રીજીમહારાજ બાઈને કહે છે, “બીજાને એક જમપુરી ને તારે માથે બે, કારણ કે મારા ભક્તને તેં મોહ પમાડ્યો છે.”
પછી એ બાઈએ ક્ષમા માંગી ત્યારે શ્રીજીમહારાજ તેને ઉપાય બતાવતાં કહે, “રવજી કહે તેનાથી ઊંધું જ કરવું. તેની આસક્તિ તોડવા માટે.”
પત્નીના આવા વિપરીત વલણથી ધીરે ધીરે રવજી સુથાર કંટાળી ગયા. છેવટે મહારાજે બાઈના દેહમાં ભયંકર રોગ મૂક્યો. તેની શુશ્રૂષા કરી કરીને રવજી સુથારને સંસાર પ્રત્યે તદ્દન નફરત થઈ ગઈ. અંતે શ્રીજીમહારાજે તેમને વાસના-મુક્ત કરી ત્યાગીની દીક્ષા આપી હતી.
Even if we want to become attached to this body and this world, God will not allow us to. Just as Ravji Suthar1 was allowed to marry but not allowed to enjoy marital life. And then his ties with worldly life were broken and he became a sadhu. Similarly, God will not allow us to become bound to worldly ties.
1. Ravji Suthar was a staunch devotee of Bhagwan Swaminarayan who lived in Kutch. His wife passed away and Maharaj told him not to remarry. However, Ravji repeatedly requested permission to remarry and eventually Maharaj, reluctantly, gave permission. Then he called Ravji’s wife, who was also a devout follower, and said, “Other sinners will suffer the misery of one hell, but you will suffer the misery of two hells because you have attracted my devotee.” Ravji’s wife asked for pardon and so Maharaj told her what to do. “Do the opposite of whatever Ravji says.” So she did and Ravji became very frustrated. Thereafter his wife fell very ill and he spent all his time, money and energy to nurse her, but she died. Bhagwan Swaminarayan thus liberated him from worldly desires and initiated him into the sadhu-fold.
Ā dehmā ane ā lokmā āpaṇe choṭashu to Bhagwān choṭavā nahi de. Jem Ravajī Suthārne strī paraṇāvīne sansāranu sukh levā dīdhu nahi ne pachhī sansārmāthī toḍīne chhellī vāre sādhu karyo.1 Em Bhagwān bandhāvā nahi de.
1. Kachchh-Bhujnā Ravajī Suthār Shrījī Mahārājnā bhakta hatā. Teo vidhur thayā tyāre Shrījī Mahārāje temane bīju lagna karavā nā kahelī. Chhatā temaṇe Mahārājne khūb vinantī karī. Tethī farī lagna karāvī āpyā. Bāī Mahārājnī param bhakta hatī. Tethī Shrījī Mahārāj bāīne kahe chhe, “Bījāne ek Jampurī ne tāre māthe be, kāraṇ ke mārā bhaktane te moh pamāḍyo chhe.”
Pachhī e bāīe kṣhamā māgī tyāre Shrījī Mahārāj tene upāy batāvatā kahe, “Ravajī kahe tenāthī ūndhu ja karavu. Tenī āsakti toḍavā māṭe.”
Patnīnā āvā viparīt valaṇthī dhīre dhīre Ravajī Suthār kanṭāḷī gayā. Chhevaṭe Mahārāje bāīnā dehmā bhayankar rog mūkyo. Tenī shushrūṣhā karī karīne Ravajī Suthārne sansār pratye taddan nafarat thaī gaī. Ante Shrījī Mahārāje temane vāsanā-mukta karī tyāgīnī dīkṣhā āpī hatī.
દેહમાં રોગાદિક દુઃખ આવી પડે તે તો તેના મોકલનારા ટાળે ત્યારે ટળે પણ બીજા કોઈથી ટળે નહિ. જેમ રાજાનો મોકલેલો મોસલ૧ આવે તે તો તેની ચિઠ્ઠી આવે ત્યારે ઊઠે પણ ગામના માણસથી ઊઠે નહિ, એમ સમજવું.
૧. સરકાર-અદાલતનો હુકમ બજાવનાર સિપાઈ.
The body is subject to illness and other miseries. They are overcome when God cures them. No one else can do so. Just as one responds to a soldier carrying the king’s orders, but not to an ordinary man of the village.
Dehmā rogādik dukh āvī paḍe te to tenā mokalnārā ṭāḷe tyāre ṭaḷe paṇ bījā koīthī ṭaḷe nahi. Jem rājāno moklelo mosal1 āve te to tenī chiṭhṭhī āve tyāre ūṭhe paṇ gāmnā māṇasthī ūṭhe nahi, em samajvu.
1. Sarakār-adālatno hukam bajāvnār sipāī.
વિષયનો તિરસ્કાર તો અક્ષરધામમાં, શ્વેતદ્વીપમાં, બદરિકાશ્રમમાં ને આ લોકમાં મોટા એકાંતિક પાસે છે. એ ચાર ઠેકાણાં વિના બાકી સર્વે ઠેકાણે વિષયનો આદર છે.
Material pleasures are condemned in Akshardham, Shvetdwip, Badrikashram1 and in the presence of a great God-realized Sadhu in this world. Apart from these four places, everywhere else, material pleasures are respected.
1. The abode of Nar-Narayan Dev, located in the Himalayas.
Viṣhayno tiraskār to Akṣhardhāmmā, Shvetdvīpmā, Badrikāshrammā ne ā lokmā Moṭā Ekāntik pāse chhe. E chār ṭhekāṇā vinā bākī sarve ṭhekāṇe viṣhayno ādar chhe.
ભગવાનનું ધામ ગુણાતીત છે ને જીવને ગુણાતીત કરવા છે ને આપણે આ જ્ઞાન સાંભળ્યું છે તે બીજે ક્યાંઈ બનશે નહીં ને આપણાથી બીજે ન રહેવાય; ને આ મળ્યા છે તે પણ મૂકે એવા નથી, એવું એને આવડે છે. ને આજનું જ્ઞાન સાંભળીને જાય છે તેને શ્વેતદ્વીપ ને તેની આની કોરના કોઈ પૂગતા નથી. અને આ જ્ઞાન તો ફિરંગીની તોપું૧ જેવું છે ને આની આગળ બીજાનું જ્ઞાન તો ફટાકિયા જેવું છે, ને આ તો કહ્યું છે જે, ‘જનના અવગુણને નાથ ગણતા નથી રે, શરણે આવ્યાના શ્યામ સુજાણ’ એવા છે. એ પ્રકારે મહિમા બહુ કહ્યો.
૧. પોર્ચુગીઝ લોકો લડાઈમાં તોપ ફોડતા તે અનેકનો કચ્ચરઘાણ નીકળતો.
૨. ભાવાર્થ: ભગવાન જીવના અવગુણ જોતા નથી, જે કોઈ શરણે આવે તેના તે થઈ જાય છે. (ભગવાન કલ્યાણનો ઉદાર સંકલ્પ લઈને આવ્યા છે અને ગુણ-અવગુણ જોયા વગર આશ્રિતનું કલ્યાણ કરે છે.)
કીર્તન
આ અવસર રે દયાળુ દયા કરી રે,
ટાળવાને જન્મમરણના તાપ,
વાહને ચડીને રે આવો છો મારા વા'લમા રે,
નારાયણ નામનો જપતા જાપ... આ અવસર ૧
અનેકને આવ્યા રે અંત સમે તેડવા રે,
સાથે લઈ સંત જનનો સાથ,
એવા તો તમારા રે ગુણ અનંત પાર રે,
સાંભળતામાં સરવે થાય સનાથ... આ અવસર ૨
અધમની જાતિ રે ઓધારી બહુ નારી,
ને જેને નિંદે શાસ્ત્ર વેદ પુરાણ,
ગુણ ને અવગુણ રે નાથ ગણતા નથી રે,
શરણે આવ્યાના શ્યામ સુજાણ... આ અવસર 3
કરુણારસને પ્રગટ કર્યો કાનજી રે,
કરવા અનેક જનનો ઉદ્ધાર,
મુક્તાનંદને વા'લે મહા સુખ આપિયું રે,
કરી નિત્ય નવલા નેહ વિહાર... આ અવસર ૪
God’s abode is Gunatit, i.e. above all material qualities. And we want to make all jivas gunātit. We have heard this spiritual knowledge, which is not possible to get anywhere else, and we will be unable to stay elsewhere. And he whom we have attained is not likely to let us go elsewhere, since he knows how (to keep us with him). And those who listen to today’s knowledge and go to his abode are not tempted by Shvetdwip and anything below it. This spiritual knowledge is like the Portuguese canons.1 Compared to it other knowledge is just like a firecracker.
1. It destroys many enemies at a time.
Bhagwānnu dhām Guṇātīt chhe ne jīvne guṇātīt karavā chhe ne āpaṇe ā gnān sāmbhaḷyu chhe te bīje kyāī banashe nahī ne āpaṇāthī bīje na rahevāy; ne ā maḷyā chhe te paṇ mūke evā nathī, evu ene āvaḍe chhe. Ne ājanu gnān sāmbhaḷīne jāy chhe tene Shvetdvīp ne tenī ānī kornā koī pūgtā nathī. Ane ā gnān to firangīnī topu1 jevu chhe ne ānī āgaḷ bījānu gnān to faṭākiyā jevu chhe, ne ā to kahyu chhe je, ‘Jannā avaguṇne Nāth gaṇatā nathī re, sharaṇe āvyānā Shyām sujāṇ’ evā chhe. E prakāre mahimā bahu kahyo.
1. Porchugīz loko laḍāīmā top foḍatā te anekno kachcharghāṇ nīkaḷto.
2. Bhāvārtha: bhagavān jīvanā avaguṇ jotā nathī, je koī sharaṇe āve tenā te thaī jāya chhe. (bhagavān kalyāṇano udār sankalpa laīne āvyā chhe ane guṇa-avaguṇ joyā vagar āshritanun kalyāṇ kare chhe.)
kīrtana
ā avasar re dayāḷu dayā karī re,
ṭāḷavāne janmamaraṇanā tāpa,
vāhane chaḍīne re āvo chho mārā vā'lamā re,
nārāyaṇ nāmano japatā jāpa... ā avasar 1
anekane āvyā re anta same teḍavā re,
sāthe laī santa janano sātha,
evā to tamārā re guṇ ananta pār re,
sānbhaḷatāmān sarave thāya sanātha... ā avasar 2
adhamanī jāti re odhārī bahu nārī,
ne jene ninde shāstra ved purāṇa,
guṇ ne avaguṇ re nāth gaṇatā nathī re,
sharaṇe āvyānā shyām sujāṇa... ā avasar 3
karuṇārasane pragaṭ karyo kānajī re,
karavā anek janano uddhāra,
muktānandane vā'le mahā sukh āpiyun re,
karī nitya navalā neh vihāra... ā avasar 4
બદરિકાશ્રમ ને શ્વેતદ્વીપના મુક્તને ત્યાગ-વૈરાગ્યનું બળ છે, ને ગોલોકના ને વૈકુંઠના મુક્તને પ્રેમ મુખ્ય છે, ને અક્ષરધામના મુક્ત બ્રહ્મરૂપ છે.
The muktas of Badrikashram and Shvetdwip have the strength of renunciation and separation (from the vishays). The muktas of Golok and Vaikunth primarily have love (toward God). The muktas of Akshardham are brahmarup.
Badrikāshram ne Shvetdvīpnā muktane tyāg-vairāgyanu baḷ chhe, ne Goloknā ne Vaikunṭhnā muktane prem mukhya chhe, ne Akṣhardhāmnā mukta brahmarūp chhe.
ભગવાનના ભક્તને વિષયસુખ મળે એ જ નર્ક છે. તે કહ્યું છે જે,
કુંતાજી દુઃખ માંગ કે લીનો, એહિ ભક્ત કી રીતિ વે;
વિષય આનંદ ન લહે સુપન મેં, જાહિ પ્રભુપદ પ્રીતિ વે.૧
એ ભક્તનું લક્ષણ છે.
૧. મહાભારતમાં યુદ્ધવિરામ બાદ ત્રણ અશ્વમેધ યજ્ઞ દ્વારા મૃતાત્માઓની શાંતિ કરી શ્રીકૃષ્ણ પાંડવોને રાજ્યધુરા સોંપ્યા બાદ દ્વારકા જવા પ્રયાણ કરે છે. રાજ-કારભારમાં ગૂંથાયેલાં કુંતાજી ભગવાનને મળવા નવરાશ લઈ શક્યાં નહીં. છેવટે પ્રયાણ વેળાએ મળે છે, ત્યારે પ્રાર્થના કરે છે કે “વિપદઃ સન્તુ નઃ શશ્વત્...” “હે ભગવાન! અમને પળે પળે વિપત્તિઓ આવે, જેથી કરીને તમને યાદ તો કરી શકીએ...” (ભાગવત: ૧/૮/૨૫)
For a devotee of God, attaining pleasures of the senses is itself narak. It has been said:
Kuntājī dukh māng ke līno, ehi bhakta kī rīti ve;
Viṣhay ānand na lahe supan me, jāhi Prabhupad prīti ve.1
That is the characteristic of a devotee.
1. After the Mahabharat war, the Pandavas performed the Ashwarmedh Yagna for the benefit of those who died in the battle. After the yagna finished, Shri Krishna was returning back to Dwarika. Kuntaji was very busy with the management of the royal duties and forgot about Krishna. When Krishna was taking leave, she asked Krishna for misery so that he can be remembered forever. (Bhagwat: 1/8/25).
Bhagwānnā bhaktane viṣhay-sukh maḷe e ja nark chhe. Te kahyu chhe je,
Kuntājī dukh māng ke līno, ehi bhakta kī rīti ve;
Viṣhay ānand na lahe supan me, jāhi Prabhupad prīti ve.1
E bhaktanu lakṣhaṇ chhe.
1. Mahābhāratmā yuddhavirām bād traṇ Ashvamedh Yagna dvārā mṛutātmāonī shānti karī Shrī Kṛuṣhṇa Pānḍavone rājyadhurā sopyā bād Dvārkā javā prayāṇ kare chhe. Rāj-kārbhārmā gūnthāyelā Kuntājī Bhagwānne maḷavā navarāsh laī shakyā nahī. Chhevaṭe prayāṇ veḷāe maḷe chhe, tyāre prārthanā kare chhe ke “Vipadah santu nah shashvat...” “He Bhagwān! Amane paḷe paḷe vipattio āve, jethī karīne tamane yād to karī shakīe...” (Bhāgwat: 1/8/25)
આ સર્વે કામ મૂકીને આવીને નવરા બેસીને વાતું સાંભળીએ છીએ, તે એમ સમજવું જે, કરોડ કામ કરીએ છીએ. તે શું જે, જમપુરી, ચોરાસી, ગર્ભવાસ એ સર્વેને માથે લીટા તાણીએ છીએ પણ નવરા બેઠા છીએ એમ ન સમજવું.
When we set aside all work and become free to listen to these spiritual discourses understand that we are doing tens of millions of tasks. What are they? Through these tasks one’s destiny for hell and rebirth is obliterated. But do not think we are sitting idly.
Ā sarve kām mūkīne āvīne navarā besīne vātu sāmbhaḷīe chhīe, te em samajvu je, karoḍ kām karīe chhīe. Te shu je, Jampurī, chorāsī, garbhavās e sarvane māthe līṭā tāṇīe chhīe paṇ navarā beṭhā chhīe em na samajvu.
