॥ શ્રી સ્વામિનારાયણો વિજયતે ॥
ભગવાન સ્વામિનારાયણનાં
॥ વચનામૃત ॥
Sarangpur-10: A Physical Perspective versus the Ātmā’s Perspective; Being Beaten by Shoes
Nirupan
Samvat 1943, Vartāl. Kothāri Tryambaklāl asked Bhagatji Mahārāj to speak in the assembly. Bhagatji asked Kunjavihāridās Shāstri seated near him to read Vachanāmrut Sārangpur 10. Bhagatji then explained, “In this Vachanamrut, Maharaj shows a clever way in which one can attain perfection in ekāntik dharma during this very life. It will culminate in one’s senses and antahkaran becoming divine. However, this technique can only be learnt from the Satpurush, because he knows the secrets of this magical path. I have perfected this knowledge through my guru. Therefore, I continually experience the bliss of devotion to God and remain in the brahmic state...”
He then talked about the brahmic state, saying, “In order to attain this state my guru taught me a special way to perfect such a spiritual state. Here is an example to explain it. Yoghurt is formed when the congealing agent is put into milk. Ghee is made from yoghurt. Similarly, to cultivate the belief that God resides in the ātmā is like putting the congealing agent in milk. Having developed that understanding, to manifest God in one’s heart is like churning the yoghurt, turning it into butter and putting it into one’s pocket to eat later.
“Further on in the Vachanāmrut, it is said that one who believes his jivātmā to be distinct from the three bodies — gross, subtle and causal — and who believes that God forever resides within him, believes himself to be above the feelings of the body. Such a person behaves as being ātmarup. Spiritually, he is continually alert and believes that God resides within him. The final steps mentioned here are like making ghee from the milk.”
Continuing, Bhagatji said, “Scores of gold bars cannot be lifted by a five-year-old child. Once the child grows up and becomes strong by drinking sweetened milk, only then can it lift the heavy gold. Similarly, the jiva is weak like the child. It becomes strong by drinking milk in the form of spiritual discourses from the ekāntik Sant. It can then forever firmly sustain God in its heart.”
[Brahmaswarup Pragji Bhakta: 260]
સં. ૧૯૪૩, વડતાલમાં કોઠારી ત્ર્યંબકલાલ ભગતજીને સભામાં વાતો કરવા કહ્યું. ત્યારે ભગતજીએ પાસે બેઠેલા કુંજવિહારીદાસ શાસ્ત્રી પાસે સારંગપુર ૧૦મું વચનામૃત વંચાવ્યું અને પોતે વાત કરતાં કહ્યું, “આ વચનામૃતમાં મહારાજે દેહ છતાં જ એકાંતિક ધર્મ સિદ્ધ થઈ જાય અને ઇન્દ્રિયો-અંતઃકરણ પુરુષોત્તમરૂપ થઈ જાય એવી કરામત બતાવી છે, પણ એ કરામત એવા મર્મને શીખેલા મોટા સત્પુરુષ થકી શિખાય છે. મેં મારા ગુરુ પાસે એ વિદ્યા સિદ્ધ કરી છે.” એમ કહી બ્રહ્મસ્થિતિની વાત કરી... “આ સ્થિતિ સિદ્ધ કરવા માટે પ્રથમ તો મારા ગુરુએ મને એવી કળા શીખવાડી છે કે જેમ દૂધમાં જામણ (મેળવણ) નાખીએ ત્યારે દહીં થાય અને પછી દહીંમાંથી ઘી થાય, તેમ મારા આત્મામાં ભગવાન અખંડ રહ્યા છે. એવી જે સમજણ કરવી તે દૂધમાં જામણ નાખ્યા બરાબર છે. અને એવી સમજણ કરી અંતરમાં ભગવાનને પ્રગટ કરવા એ દહીં વલોવી, માખણ કરી ગજવામાં મૂકવા બરોબર છે.” એમ કહી આગળ ભગતજી બોલ્યા, “પાંચસો મણ સોનું હોય પણ પાંચ વરસના છોકરાથી ન ઊપડે અને ન લેવાય. એ તો જ્યારે દૂધ અને સાકરનું પાન કરે અને મોટું થાય ત્યારે ઉપાડવા સમર્થ થાય. તેમ આ જીવ બાળક જેવો નિર્બળ છે. પણ એકાંતિક સાધુ થકી કથાવાર્તારૂપી દૂધ પીએ તો બળિયો થાય અને અંતરમાં અખંડ ભગવાનની મૂર્તિ ધારી રાખે.”
[બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રાગજી ભક્ત: ૨૦૯]
Samvat 1945. Bhādrod. Bhagatji had Vachanamrut Sārangpur 10 read and said, “The experience of seeing God in one’s heart and the bliss of the murti within gives indescribable happiness. I will narrate a small example based on this.
“Once, a prince went out hunting. After a while, he felt thirsty and went to a nearby well to get some water. As he bent over the well to pull out some water, his valuable 100,000-rupee diamond ring fell inside. The well was very deep and dark. He summoned all the divers from the village to retrieve it. He offered various rewards - 1,000 rupees, 2,000 rupees and even 5,000 rupees - yet no one was able to retrieve the ring. Many of them dived in and tried, but all came out empty-handed. One of the divers was intelligent and said, ‘I will charge you 10,000 rupees.’ The prince accepted this offer.
“This diver dove in the well with a mouthful of oil. He expelled the oil in the water to cause a refraction of light in the water, enabling him to find the ring. While he was on his way back to the surface, his only thought was about the 10,000-rupee reward. However, while he was still in the water, who can he share his joy with? He kept his joy to himself and his chest filled with delight.
“The moral of this story is that one experiences happiness when one looks towards God. This happiness cannot be described to anyone else.”
[Brahmaswarup Pragji Bhakta: 363]
સંવત ૧૯૪૫, ભાદરોડ. ભગતજીએ સારંગપુર ૧૦મું વચનામૃત વંચાવ્યું અને કહ્યું, “અંતરમાં જ્યારે ભગવાન દેખાય છે અને મૂર્તિનું સુખ આવે છે ત્યારે એવો આનંદ આવે છે કે વર્ણવી શકાય જ નહીં, પણ સહજ દૃષ્ટાંત દઉં છું – એક રાજાનો કુંવર શિકાર કરવા ગયો હતો. રસ્તામાં બહુ તરસ લાગી તેથી કૂવે પાણી પીવા ગયો. કૂવો ખૂબ જ ઊંડો અને અંધારો. તેથી પાણી કાઢતાં પોતાનો લાખ રૂપિયાનો હીરાજડિત વેઢ કૂવામાં પડી ગયો. પછી તો તેણે ગામમાંથી તારા બોલાવ્યા. અને કોઈને હજાર, કોઈને બે હજાર, કોઈને પાંચ હજાર આપવાનું કહ્યું. પછી એક હોશિયાર તારો કહે, ‘રૂપિયા દસ હજાર લઉં.’ એટલે કુંવરે કબૂલ કર્યું, તે તારો મોઢામાં તેલનો કોગળો ભરીને કૂવામાં ઊતર્યો અને પાણીમાં જઈને તેલનો કોગળો કર્યો. તે અજવાળું થયું અને વેઢ મળી ગયો તે તારાને વેઢ લઈને ઉપર આવતાં દસ હજાર મળશે તેનો જે આનંદ થાય! પણ પાણીમાં છે ત્યાં સુધી એ આનંદ કોને બતાવે અને કોને કહે? મનમાં ને મનમાં બસ મલકાય અને છાતી હર્ષથી પહોળી થાય. તેમ ભગવાન સામું જુએ છે ત્યારે એવો આનંદ થાય છે, જે કોઈને કહેવાતો નથી.”
[બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રાગજી ભક્ત: ૨૯૧]
1973, Rajkot. I was still a yuvak at that time. Some ladies had written some questions for Swamishri and so I took them to him. Swamishri told me to read them out aloud. One question was, “In Sarangpur 10, Shreeji Maharaj says that for one who is constantly looking outwards, Akshardham is very far away. Whereas for one who looks inwards towards his own ātmā, it is right here. He also says that the belief that Akshardham is far away is false, and that the correct belief is that it is right here. Mul Akshar Sadguru Gunatitanand Swami also says in his talks, that if one can realise one’s self to be Akshar, then there is no question of coming and going (to Akshardham). From these statements, one concludes that the Akshardham mentioned by Premanand Swami in his verse ‘Aj mare orade re...’ and also referred to by Nishkulanand Swami in the ‘Chosath Padi’, not forgetting the many references made in the Vachanamritam and the life stories of our gurus, is actually no more than a mere concept, and that it doesn’t actually exist. But rather it is a belief, a concept...”
Before I could even finish reading the question Swamishri said, “Both beliefs are true, there is no false belief. What Maharaj is trying to say is that the embodiment of that abode (Mul Akshar Murti) which is before us and which we can all see would be disregarded as meaningless, and rather than keeping one’s thoughts in him, everyone would try to keep their minds engaged in illusions about the abode above, which in fact, nobody can actually see. Then it would be a case of believing not in what one can see but rather in what one cannot see. Ultimately they are left stranded in-between. To avoid this (and so to direct people’s minds towards the embodiment of Akshar before us) Maharaj has described the other Akshardham as false. But it is not a mirage, which simply exists as a figment of one’s imagination, it really does exist.
“And for one who has purified himself, even though he is still living in the midst of this materialistic world, his comprehension of everything changes and he experiences nothing but the bliss of Akshardham. Then of course, it can only be described as being right here can’t it! Those who have attained brāhma-sthiti experience the bliss of Akshardham here and now. So this belief is also true.”
Simply amazing! Who else could impart such unique insight into the scriptural texts?
Pujya Shwetvaikunthdas Swami
[Divine Memories - Part 2]
ઈ. સ. ૧૯૭૩ની સાલમાં સ્વામીશ્રી રાજકોટમાં બિરાજમાન હતા. પારાયણ ચાલતી હતી. તે વખતે મેં ત્યાગાશ્રમની દીક્ષા લીધી નહોતી. ત્યાં મહિલા વિભાગમાંથી સ્વામીશ્રીને કેટલાક પ્રશ્નો લખીને પુછાવ્યા હતા. હું સ્વામીશ્રીને તે કાગળ આપવા ગયો. સ્વામીશ્રીએ મારી પાસે જ કાગળ વંચાવ્યો. તેમાં એક પ્રશ્ન એવો હતો કે સારંગપુર ૧૦માં મહારાજે કહ્યું છે કે બાહ્યદ્રષ્ટિવાળાની સમજણે ભગવાનનું ધામ અતિ દૂર છે જ્યારે આત્મદ્રષ્ટિવાળાની સમજણે તો તે અણુ માત્ર છેટું નથી. અને પહેલી સમજણ મિથ્યા છે ને બીજી સમજણ સત્ય છે. વળી મૂળ અક્ષરમૂર્તિ સદ્ગુરુ ગુણાતીતાનંદ સ્વામીએ તેમની વાતોમાં પણ કહ્યું છે કે પોતાને અક્ષર મનાય તો જવા આવવાનું ક્યાં રહ્યું?
આ ઉપરથી તો પ્રેમાનંદ સ્વામીએ ઓરડાનાં પદોમાં વર્ણવેલું તથા નિષ્કુળાનંદ સ્વામીએ ચોસઠપદીમાં વર્ણવેલું ચૈતન્યની ભૂમિકાવાળું અક્ષરધામ તથા વચનામૃત, લીલા ચરિત્રોના ગ્રંથોમાં અક્ષરધામની જે વાતો છે તે મિથ્યા થઈ જાય ને અક્ષરધામ એ માત્ર સમજણમાં એક સંકલ્પના (concept) તરીકે રહે છે...
હજી તો પ્રશ્ન પૂરો થયો નથી ત્યાં જ સ્વામીશ્રીએ ઉત્તર શરૂ કર્યો કે, “બંને વાત સત્ય છે કોઈ મિથ્યા નથી, પણ મહારાજનો અભિપ્રાય એ છે કે અષ્ટાવરણ પાર ભગવાનનું ધામ છે તો ખરું જ, પણ તેને સત્ય કહે તો આ પ્રત્યક્ષ જે મળ્યા છે, દેખાય છે તેમાં વૃત્તિ સ્થિર થાય નહીં અને ઉપર આકાશમાં - જે નથી દેખાતું એમાં જ મન રહે. એટલે જે દેખાય છે તે મનાય નહીં અને જે નથી દેખાતું તેમાં જ પ્રતીતિ રહ્યા કરે, અંતે ઉભયભ્રષ્ટ થાય. તે માટે આ અર્થમાં મહારાજે ધામને મિથ્યા કહ્યું છે પણ મૃગજળની જેમ અક્ષરધામનું અસ્તિત્વ જ નથી કે કેવળ ભ્રમ જ છે એમ નથી.
“અને છતી દેહે જે શુદ્ધ થયો, મુક્ત બન્યો તે ભલે આ માયાના લોકમાં હોય પણ તેની દ્રષ્ટિ ફરી ગઈ છે ને તેને સમ્યક્જ્ઞાન થઈ ગયું છે એટલે એને અક્ષરધામના સુખ સિવાય કંઈ જ ન રહે. પછી અણુમાત્ર છેટે ન જ લાગે ને! માટે બ્રાહ્મીસ્થિતિની અનુભૂતિ છે. તે પણ સત્ય છે.”
અહો! સત્પુરુષ સિવાય અધ્યાત્મશાસ્ત્રના આવા અર્થોનો વિરલ સમન્વય બીજા કોણ કરી શકે?
પૂજ્ય શ્વેતવૈકુંઠદાસ સ્વામી
[જેવા મેં નિરખ્યા રે - ભાગ ૨]