॥ શ્રી સ્વામિનારાયણો વિજયતે ॥

ભગવાન સ્વામિનારાયણનાં

॥ વચનામૃત ॥

Gadhada II-23: Heat and Frost

History

In this Vachanāmrut, Shriji Mahārāj elucidates the characteristics of a genuine Sant: “… one whose mind remains unmoved - that is, it does not become ‘hot’ upon experiencing repulsive vishays and does not become ‘cold’ upon experiencing pleasurable vishays should be known as a Param-Bhāgwat Sant.”

In this short Vachanāmrut, Mahārāj has defined the characteristics of a genuine Sant twice. This Vachanāmrut was spoken on Jyeshth sud 11 of Samvat 1878 (Bhim Ekādashi). Prior to this day, the incident that took place is as follows:

One haribhakta came from the port city of Div to see Mahārāj. After Mahārāj called him, he prostrated and sat in front of Mahārāj. Mahārāj enquired as to why he had come so urgently.

He folded his hands and explained, “Mahārāj, an impostor has come to our city. He claims to be the avatār of Nar; and Nārāyan, who is Sahajānand, is my brother. He knows the names of all of the sādhus of the sampradāy and our niyams. The gullible among the people have developed faith in his words. He says women should not listen to talks of sādhus and shun their contact; however there is no objection in listening to his talks. Therefore, women serve him, which can likely lead to an immoral outcome. I just learned a few days ago that he is the Brāhmin Mulo Rājgor of Rājulā.”

“How long has he been there?” Mahārāj asked.

“It has been about one month. Since the Portuguese control Div, no one can enter Div without their permission. Sādhus do not come to Div, therefore, the people do not know the truths of satsang.”

Mahārāj questioned, “Mulo Rājgor had deceived Premābāi (see history for Kāriyāni 6), yet you still did not recognize him?”

The haribhakta said, “Mahārāj, he poses in different guises and can change his dialect accordingly. People are deceived by his tricks.”

Mahārāj consoled, “Do not worry. Krupānand Swāmi and Purnānand Swāmi are travelling in Vālāk Desh. I will send a message to them to go straight to Unā. From Unā, Hansarāj Sheth will take them to Div. When the imposter sees them he will immediately pack and leave.”

“But, Mahārāj. The Portuguese will not let Hansarāj Sheth enter.”

“Do not worry about that. There is a barber named Haribhāi there. He is trusted by the Portuguese and he had served me once. Give him My name and tell him to go to Ghoghalā and from there to take Hansarāj Sheth and the sādhus to Div… Caution the women not to become ensnared by him; otherwise, no good will come of it.”

So saying, Mahārāj sent the haribhakta off and sent a message to the sādhus by horseback. As soon as the sādhus arrived in Div, Mulo Rājgor was alerted. He immediately packed and left by boat for Mumbai without speaking to anyone.

The sādhus spoke to the people of Div. The women realized that if these sādhus had not come we would have transgressed our vow of fidelity. Hansarāj Sheth wrote a letter containing everything that transpired in Div. Mahārāj had the letter read in the assembly and said, “To fulfill one’s desire for enjoying vishays, the sinners will pose as God. Therefore, in practicing satsang, one should forsake being too gullible and too over-wise.”

[Bhagwān Swāminārāyan – Part 4/354-350]

The preceding incident occurred immediately before Gadhadā II-23. Therefore, Mahārāj is cautioning against such pseudo-sādhus by repeatedly and emphatically illuminating the faults of a pseudo-sādhu in order to establish the characteristics of a genuine sādhu. The background of this discourse seems to be Mulo Rājgor’s incident.

આ વચનામૃતમાં શ્રીજીમહારાજ સાચા સંતની ઓળખ આપતાં જણાવે છે, “જેનું મન ભૂંડા વિષયને દેખીને તપે પણ નહીં અને સારા વિષયને દેખીને ટાઢું પણ થાય નહીં. એવી રીતે જેનું મન અવિકારી રહેતું હોય તેને પરમ ભાગવત સંત જાણવા...” વળી, શ્રીજીમહારાજ આગળ કહે છે, “માટે જેનું મન ભગવાનને વિષે આસક્ત થયું છે તે વિષયને યોગે કરીને ટાઢું-ઊનું થતું નથી, તેને જ સાધુ જાણવા.”

આ ટૂંકા વચનામૃતમાં પણ શ્રીજીમહારાજ બે વાર સાચા સંતનાં લક્ષણો જણાવી રહ્યાં છે. આ વચનામૃત ગઢડા મધ્ય ૨૩, સં. ૧૮૭૮ની જ્યેષ્ઠ સુદ ૧૧ એટલે કે ભીમ એકાદશીના દિવસનું છે. તે દિવસ પૂર્વે જે ઘટના બની હતી તેનું વર્ણન આ રીતે થયું છે:

એ અરસામાં દીવ બંદરથી એક હરિભક્ત મહારાજને મળવા ગઢડા આવ્યા. મહારાજને તેણે સમાચાર મોકલાવ્યા એટલે મહારાજે તરત જ તેને બોલાવ્યા. મહારાજને દંડવત્ કરી તે ઢોલિયા સન્મુખ બેસી ગયા. મહારાજે તેને પૂછ્યું, “કેમ એકાએક આવવું પડ્યું?”

તેણે હાથ જોડી કહ્યું, “મહારાજ! અમારા ગામમાં એક ઠગ આવ્યો છે. તે કહે છે, હું નરનો અવતાર છું અને નારાયણ સહજાનંદ સ્વામી તે મારા ભાઈ છે. આપણા સંપ્રદાયના તમામ સંતોનાં નામ તે જાણે છે તેમ જ આપણે પાળવાના નિયમો પણ તે જાણે છે. તેથી ભોળા માણસોને તેના વચનમાં શ્રદ્ધા બેસી ગઈ છે. તે કહે છે કે, સાંખ્યયોગી સ્ત્રીઓ તથા અન્ય સ્ત્રીઓએ સાધુની વાત ન સાંભળવી અને તેમનો સંબંધ પણ ન રાખવો, પણ અમારી વાત સાંભળવામાં કે સેવા કરવામાં બાધ નથી. આથી સ્ત્રીઓ તેની સેવા કરે છે, પણ આમાંથી અનિષ્ટ થવા સંભવ છે. મને થોડા વખત પહેલાં જ જાણવા મળ્યું કે તે રાજુલાનો રાજગોર બ્રાહ્મણ મૂળો છે.”

“તે કેટલા વખતથી ત્યાં આવ્યો છે?” મહારાજે પૂછ્યું.

“લગભગ મહિનો થઈ ગયો હશે. પરંતુ દીવમાં ફિરંગીનું રાજ્ય છે. પરવાનગી વગર કોઈથી ત્યાં આવી શકાતું નથી. એટલે સંતો ત્યાં આવતા નથી. તેથી સત્સંગ સંબંધી સાચી હકીકત લોકો જાણતા નથી.” તે હરિભક્તે જણાવ્યું.

આ સાંભળી મહારાજે કહ્યું, “આ મૂળો રાજગોર તો અગાઉ પ્રેમાબાઈને છેતરી ગયો હતો (આ પ્રસંગનો ઉલ્લેખ કારિયાણીના છઠ્ઠા વચનામૃતના ઇતિહાસમાં કરેલો છે). તો પણ તમે એને ઓળખી ન શક્યા?”

ત્યારે તે હરિભક્તે કહ્યું, “મહારાજ! એ જુદા જુદા વેશ ધારણ કરે છે અને બોલી પણ જુદી જુદી બોલે છે. તેથી અમે સૌ ભરમાઈ જઈએ છીએ.”

મહારાજે કહ્યું, “કાંઈ ચિંતા કરશો નહીં. વાળાક દેશમાં કૃપાનંદ સ્વામી તથા પૂર્ણાનંદ સ્વામી વિચરણ કરી રહ્યા છે. તેઓને અમે સંદેશો મોકલીશું. તેઓ ત્યાંથી સીધા ઊના જશે અને ઊનાથી હંસરાજ શેઠને લઈને દીવ આવશે. તેમને તે ઠગ જોશે કે તરત જ ત્યાંથી રવાના થઈ જશે.”

“પરંતુ, મહારાજ! હંસરાજ શેઠને પણ ફિરંગી લોકો આવવા દેશે નહીં.”

“તેની તમે ચિંતા કરશો નહીં. ત્યાં હરિભાઈ વાળંદ છે. તે ફિરંગીનો માનીતો છે. અમારી તેણે એક વખત સેવા કરી હતી. તેને અમારા નામે કહેજો કે તે ઘોઘલા જાય અને ત્યાંથી હંસરાજ શેઠને તથા સંતોને દીવ લઈ આવશે... હવે પ્રસાદ લઈને તમે જાઓ. ત્યાં જઈને બાઈઓને તેની ઠગવિધિથી ચેતાવી દેજો, નહીં તો તે બહુ અનિષ્ટ કરી બેસશે.”

આમ, કહી મહારાજે તે હરિભક્તને વિદાય કર્યા. ઘોડેસવાર મોકલી સંતોને પત્ર મોકલાવ્યો. આમ, સૌ દીવ પહોંચી ગયા. સંતો દીવમાં આવ્યા છે તે સમાચાર મૂળા રાજગોરને મળ્યા. તેથી તેણે ઉચાળા ભર્યા. કોઈને મળવા પણ રહ્યો નહીં. દીવ બંદરેથી સીધો વહાણમાં બેસી મુંબઈ જવા નીકળી ગયો.

સંતોની વાતોથી હરિભક્તોને શાંતિ થઈ. બહેનોને પણ લાગ્યું કે જો સંતો ન આવ્યા હોત તો આપણે પણ ભોળવાઈને શીલભ્રષ્ટ થઈ ગયાં હોત. હંસરાજ શેઠે દીવની સઘળી હકીકત મહારાજને પત્ર લખી જણાવી. મહારાજે તે પત્ર સભામાં વંચાવ્યો અને કહ્યું, “વિષયની વાસના પૂરી કરવા ભગવાનનો વેશ ધારણ કરીને પાપી જનો વિષય ભોગવે છે. માટે સત્સંગ કરવામાં ડહાપણ રાખવું પણ અતિ ભોળપણનો ત્યાગ કરવો.”

[ભગવાન સ્વામિનારાયણ – ભાગ ૪/૩૫૪-૩૫૦]

ઉપરોક્ત પ્રસંગ વચનામૃત ગઢડા મધ્ય ૨૩ના ઉદ્‌બોધન પહેલાં જ બની ગયો છે. તેથી શ્રીજીમહારાજે આવા અસાધુથી સાવચેત રહેવા માટે આ વચનામૃત ગઢડા મધ્ય ૨૩માં સાચા સંતની વાત પુનરુક્તિનો દોષ વહોરીને પણ ભારપૂર્વક જણાવી દીધી છે. આમ, વચનામૃત ગઢડા મધ્ય ૨૩ના મૂળમાં મૂળા રાજગોરનો પ્રસંગ કારણરૂપે રહેલો જણાય છે.

SELECTION
TYPE * History * Mahima * Nirupan * Prasang * Summary * Akhyan VAKTA * Aksharbrahma Shri Gunatitanand Swami * Brahmaswarup Mahant Swami Maharaj * Brahmaswarup Pragji Bhakta * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj * Brahmaswarup Shastriji Maharaj * Brahmaswarup Yogiji Maharaj REFERENCE * Aksharamrutam * Aksharbrahma Shri Gunatitanand Swami: Part 1 * Aksharbrahma Shri Gunatitanand Swami: Part 2 * Bhagwan Swaminarayan: Part 4 * Bhagwan Swaminarayan: Part 5 * Brahmana Sange * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 1 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 2 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 3 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 4 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 5 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 6 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 7 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 8 * Brahmaswarup Shastriji Maharaj: Part 1 * Brahmaswarup Shastriji Maharaj: Part 2 * Brahmaswarup Shri Pragji Bhakta * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 1 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 2 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 3 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 4 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 5 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 6 * Chalo Chale Ham Akshardham * Divine Memories - Part 1 * Divine Memories - Part 2 * Divine Memories - Part 3 * Jeva Me Nirakhya Re - Part 6 * Parabhakti * Sanjivani * Satsang Saurabh: Part 1 * Swabhavvash Sansar * Swamini Vato * Yogi Gita Marma * Yogi Vani * Yogiji Maharaj’s 101 Tales of Wisdom PLACE YEAR
Go

Type: Keywords Exact phrase