॥ શ્રી સ્વામિનારાયણો વિજયતે ॥
ભગવાન સ્વામિનારાયણનાં
॥ વચનામૃત ॥
Gadhada I-27: The Understanding by which God Eternally Resides within One
Prasang
Prasang 1
On the Kārtik sud 11 (Ekādashi) samaiyo of 1954 in Vartāl, it was decided that Vignāndāsji, Keshavprasādji, Yagnapurushdāsji, Nārāyancharandāsji, Purushottamdāsji, and Kothāri Bechar Bhagat would be excommunicated from Vartāl. This group of sadhus left Vartāl and traveled from village to village until they arrived in Mahuvā.
A very enjoyable assembly was held in their presence. Since these sadhus had been sent away from Vartāl for extolling Prāgji Bhakta’s greatness, everyone was curious to know more about Prāgji Bhakta. They also wished to know how these sadhus had spoken about Bhagatji’s greatness to the other devotees. Vitthalbhāi, Fulchandbhāi, and Dāmā Sheth all attended the assembly in the mandir.
“Please, can you tell us the way in which you understand Bhagatji and what you have seen in him,” Fulchandbhāi asked Bechar Bhagat.
“We believe him to be an ekāntik devotee. He has Aksharbrahman Gunātitānand Swāmi’s great blessings upon him. We believe that Gunātitānand Swāmi is Akshar based on the incidents Bhagatji has shared with us. Furthermore, we experience internal peace due to his association,” replied Bechar Bhagat.
“It seems that you have left this Satsang and trusted him fully. He could even throw you down a well. Please justify your claims of his greatness on the basis of the Vachanāmrut.”
Bechar Bhagat kept silent and instead, Nārāyancharan Swāmi said, “Vachanāmrut Gadhadā I-27 describes the attributes of the Satpurush. We believe that Bhagatji is one who has those attributes.”
“Please tell us exactly what has been said in Vachanāmrut Gadhadā I-27,” Vitthalbhāi asked.
Bewildered at this question, Nārāyancharan Swāmi looked at Bhagatji. Bhagatji simply pointed his finger at Shāstri Yagnapurushdāsji, who was seated among the Gadhadā sadhus.
“This young sadhu will expose everything as it is, so please ask him,” Bhagatji said, indicating that they should ask Yagnapurushdāsji.
“You tell us,” everyone said to Yagnapurushdāsji.
Shāstri Yagnapurushdāsji realized that this was an excellent opportunity to reveal Bhagatji’s form as it really was. He also felt that Bhagatji wanted him to expand on the qualities and virtues of the Satpurush. In earnest, he began to address Vitthalbhāi and the other devotees.
To everyone’s amazement, young Shāstriji Mahārāj explained how Prāgji Bhakta is an Ekāntik Satpurush based on this Vachanāmrut.
[Brahmaswarup Shri Prāgji Bhakta: 248]
પ્રસંગ ૧
ભગતજી મહારાજના જીવનચરિત્ર સાથે સંકળાયેલી અન્ય એક ઐતિહાસિક તવારીખ પણ આ વચનામૃત ગઢડા પ્રથમ ૨૭ સાથે સંબંધ ધરાવે છે. તેની વિગત આ મુજબ છે:
પ્રાગજી ભક્તનો સમાગમ કરવાને કારણે સં. ૧૯૫૪માં કાર્તિક સુદ એકાદશીના સમૈયા પ્રસંગે વરતાલની સભામાં નિર્ણય લેવાયેલો કે: “વિજ્ઞાનદાસજી, કેશવપ્રસાદદાસજી, યજ્ઞપુરુષદાસજી, નારાયણચરણદાસજી, પુરુષોત્તમદાસજી, કોઠારી બેચર ભગત, નાથા ભગત, શંકર ભગત વગેરેને બહિષ્કૃત કરવા.” આ નિર્ણયથી ઉપરોક્ત સંતમંડળ તે દિવસે વરતાલથી નીકળેલું. ફરતાં ફરતાં તેઓ મહુવા પહોંચેલા. તે વખતે મહુવાના હરિભક્તો વિઠ્ઠલભાઈ, ફૂલચંદભાઈ, દામા શેઠ વગેરેને થયું કે: “પ્રાગજી ભગતના મહિમાના પ્રચારથી આ સંતોને વરતાલ છોડવું પડ્યું તો આ સંતો પ્રાગજી ભગતને શું સમજે છે?”
આ જિજ્ઞાસાથી ફૂલચંદભાઈએ બેચર ભગતને પૂછ્યું, “તમે આ પ્રાગજી ભગતમાં શું દીઠું છે તે અમને કહો.” તે વખતે નારાયણચરણદાસે કહેલું, “પ્રથમ ૨૭ના વચનામૃતમાં સત્પુરુષનાં લક્ષણવાળાનો જે મહિમા કહ્યો છે તેવા લક્ષણવાળા ભગતજીને અમે જાણીએ છીએ.”
તે સમયે ભગતજી મહારાજે શાસ્ત્રીજી મહારાજ સમક્ષ આંગળી ચીંધીને કહેલું, “આ નાના સાધુ જેવું છે તેવું કહેશે. માટે તેમને પૂછો.” અને એ વખતે શાસ્ત્રીજી મહારાજે વચનામૃત ગઢડા પ્રથમ ૨૭ના આધારે ભગતજી મહારાજની એકાંતિક સ્થિતિનું અદ્ભુત નિરૂપણ કરી સૌને દંગ કરી દીધેલા.
[બ્રહ્મસ્વરૂપ શ્રી પ્રાગજી ભક્ત: ૨૪૮]
Prasang
Prasang 2
Samvat 1952, Gadhadā. During the Jal-Jhilani samaiyo at 2:00 p.m., Bhagatji made his way to Acharya Vihārilālji Mahārāj’s residence where an assembly was in progress. During the discourses, Acharya Mahārāj asked Moti Bhagat to read Vachanāmruts Gadhadā I-27 and Gadhadā III-21.
Acharya Mahārāj then said, “Both of these Vachanāmruts seem to apply to Bhagatji. This is evident because Pavitrānand Swāmi insulted Bhagatji when Bhagvatprasādji Mahārāj went to Mahuvā. However, in the intense summer heat, Bhagatji would still sit on the sand opposite the tent and only got up after the evening discourse had finished. He is the only person in whom I have seen such enthusiasm for discourses and darshan of the sadhus. Everyone else was also convinced and felt, ‘there is no one else like this’ when they witnessed his elevated state of humility and saintliness. I was also amazed to see his spiritual state. Only a golden thread remain firm throughout all seasons, whilst threads made from wax soften during the summer heat. Similarly, in Satsang, only those who possess such a spiritual state remain stable when insulted; whereas others end up leaving Satsang permanently.”
“All of this is due to Swāmi’s grace,” Bhagatji replied.
પ્રસંગ ૨
સં. ૧૯૫૨, ગઢડા. જળઝીલણી સમૈયો, બે વાગ્યે ભગતજી મહારાજશ્રીને ઉતારે પધાર્યા. ત્યારે સભામાં વિહારીલાલજી મહારાજ વચનામૃત ગઢડા પ્રથમ ૨૭, ગઢડા અંત્ય ૨૧મું વચનામૃત વંચાવી બોલ્યા, “આ બે વચનામૃત તો ભગતજીને વિષે ઊતરે છે. કારણ, ભગવત્પ્રસાદજી મહારાજ જ્યારે મહુવે ગયા હતા ત્યારે પવિત્રાનંદ સ્વામી ભગતજીનો તિરસ્કાર કરતા, પણ ખરા ઉનાળાના તાપમાં રેતીમાં, તંબુ સામે ભગતજી બેસતા અને સાંજે કથા પછી ઊઠતા. એમ સંતોનાં દર્શન અને કથાવાર્તાની આસક્તિ તો એક એમાં જ દીઠી. તેમની આવી અતિ નિર્માનીપણાની સાધુતાની સ્થિતિ જોઈ સર્વેને નિશ્ચય થયો કે: “આવા પુરુષ તો એ એક જ.” હું પણ એમની સ્થિતિ જોઈ આશ્ચર્ય પામી ગયો, કારણ કે સોનાનો દોરો હોય એ જ છએ ઋતુમાં સરખો રહે અને બીજા તો ઉનાળાના તાપે ઢીલા થઈ જાય. એમ, સત્સંગમાં અપમાનરૂપી ઉનાળાના તાપે કરીને તો જે એવી સ્થિતિવાળા હોય તેનું સમું રહે, પણ બીજા તો સત્સંગ મૂકીને ચાલ્યા જાય.” આ સાંભળી ભગતજી કહે, “એ બધું ગુણાતીતાનંદ સ્વામીના પ્રતાપે છે.”
[બ્રહ્મસ્વરૂપ શ્રી પ્રાગજી ભક્ત: ૪૩૪]
Prasang
Prasang 3
In Samvat 1928, Harikrishna Mahārāj’s murti of Vartāl mandir gave darshan to Girdharbhāi and told him, “Today, the Param Ekāntik Satpurush is Bhagatji Mahārāj. Serve him.”
Having learned who the true ekāntik satpurush is, as per Vartāl 19, Girdharbhāi sought out Bhagatji Mahārāj.
The following day, Bhagatji was sitting in the assembly hall next to his room, discoursing to the sadhus and devotees. When Girdharbhāi arrived, he noticed the sadhus and devotees sitting around Bhagatji. Girdharbhāi performed Bhagatji’s darshan and sat in the back. Knowing what had taken place through his omniscient powers, Bhagatji said to him, “Girdharbhāi, please come and sit at the front.” Girdharbhāi came forward and sat at the front.
At that same time, Kothāri Govardhanbhāi happened to pass by and was surprised to see Girdharbhāi there. He approached Bhagatji and said, “Prāgji, you may easily discourse to your obedient disciples in Junagadh, but Girdharbhāi is not someone who will be easily convinced. He has travelled extensively and is experienced. If you can convince him, then you are truly great.”
Bhagatji laughed when he heard these words. He replied, “Kothāri Mahārāj! I will speak to him only if you want me to, but please do not get angry later!”
“I will not, so do not worry. In fact, it is my wish that you speak to him freely without reservation,” the kothāri replied.
After the kothāri left, Bhagatji Mahārāj had Girdharbhāi read Vachanāmrut Gadhadā I-27 and Bhagatji Mahārāj explained it to him.
After Bhagatji Mahārāj’s explanation ended, the assembly was left spellbound. The whole assembly then got up to leave, but Girdharbhāi remained seated and gazed at Bhagatji. Eventually, he touched Bhagatji’s feet and prayed, “Mahārāj, please keep the grace you had on me today, forever.” Bhagatji smiled and blessed him.
This marked the beginning of Girdharbhāi’s conviction in Bhagatji and the start of his spiritual association with him. Kothāri Govardhanbhāi also developed deep respect for Bhagatji. He now knew that Girdharbhāi would no longer wish to remain as a householder. He arranged for Girdharbhāi to be initiated into the sadhu-fold at the hands of Adbhutānand Swāmi and he was named Vignāndās Swāmi. The more Vignāndās Swāmi associated with Bhagatji, the more his saintly personality developed. He became a gem amongst the sadhus.
[Brahmaswarup Shri Prāgji Bhakta: 170]
પ્રસંગ ૩
સં. ૧૯૨૮ની સાલમાં વરતાલના હરિકૃષ્ણ મહારાજે ઠાસરાના ગિરધરભાઈને દર્શન દઈ જણાવેલું કે, “પરમ એકાંતિક સત્પુરુષ વર્તમાનકાળે પ્રાગજી ભક્ત છે, તેને સેવો.” સાક્ષાત્ શ્રીજીમહારાજના મુખે આ સાંભળી ગિરધરભાઈ ભગતજી મહારાજનો સમાગમ કરવા સભામંડપમાં આવ્યા. અહીં કથા ચાલુ હતી. તેથી તેઓ છેટે બેસી ગયા. તે જોઈ ભગતજી મહારાજે કહ્યું, “ગિરધરભાઈ! અહીં આગળ બેસો.”
એટલામાં કોઠારી ગોવર્ધનભાઈ ત્યાંથી નીકળ્યા. તેઓએ ભગતજી મહારાજને કહ્યું, “પ્રાગજી! તું જૂનાગઢમાં બાબુલાઓને સમજાવતો હતો, પણ આ ગિરધરભાઈ અહીં બેઠા છે તે તારામાં બંધાય એવા નથી. એ બધે ફરીને જોઈને આવ્યા છે. એનો ઘોડો તું બાંધ તો ખરો.”
આ સાંભળી ભગતજી મહારાજ હસતાં હસતાં બોલ્યા, “કોઠારી મહારાજ! તમારી આજ્ઞા હોય તો તેમને વાતો કરું, પણ પાછળથી મને ઠપકો દેશો નહીં.”
કોઠારીએ નિર્ભય બનીને કહ્યું, “જા, મારી આજ્ઞા છે. ખુશીથી વાતો કર.”
ત્યાર બાદ કોઠારીના ગયા પછી ભગતજી મહારાજે વચનામૃત ગઢડા પ્રથમ ૨૭ ગિરધરભાઈ પાસે જ વંચાવ્યું અને વાતો કરવા લાગ્યા. ભગતજી મહારાજનું કથામૃત સાંભળતાં ગિરધરભાઈએ તેઓનાં ચરણારવિંદ પકડીને સ્તુતિ કરી, “મહારાજ! આજે દૃષ્ટિ કરી છે તેવી સદા રાખશો.”
આમ, ગિરધરભાઈના જીવમાં ભગતજી મહારાજનો મહિમા બેસી ગયો. ગોવર્ધનભાઈ કોઠારીને પણ ભગતજી મહારાજને વિષે અપાર માન થયું. ગિરધરભાઈ હવે ધોળે લૂગડે રહેશે નહીં એમ તેમને ખાતરી થઈ એટલે તેમને અદ્ભુતાનંદ સ્વામી પાસે દીક્ષા અપાવી સાધુ કરાવ્યા અને વિજ્ઞાનદાસજી નામ પાડ્યું. તેઓ આગળ જતાં શાસ્ત્રીજી મહારાજના ગુરુભાઈ થયેલા અને મણિ જેવા સાધુ નીવડેલા.
[બ્રહ્મસ્વરૂપ શ્રી પ્રાગજી ભક્ત: ૧૭૦]