॥ શ્રી સ્વામિનારાયણો વિજયતે ॥
ભગવાન સ્વામિનારાયણનાં
॥ વચનામૃત ॥
Vartal-5: One Should Not Perceive Māyā in God; Performing Similar Service
Prasang
Prasang 1
Samvat 1969, Sārangpur. Shāstriji Mahārāj’s sadhus woke up early in the morning and went to bathe in the sanctified well (in which a pump is installed currently) and carried back a clay pot full of water on their head.
One early morning, Sadhu Harikrishnadās was heading back to the mandir with a clay pot full of water on his head. Rānābhāi Darbār (from Jhinjhar) saw Harikrishnadās as he was going to bathe and remarked, “Sadhu, why are you tormenting yourself like this - carrying water on your head... no shoes on your feet. Forsake this attachment [to Shāstriji Mahārāj] and come to our mandir. You will live like a king.”
Hearing such words from his misunderstanding, Harikrishnadās replied, “When you meet our Swami (Shāstriji Mahārāj) and listen to his talks, then you will understand if we are doing all this for some selfish motive or rather to please Mahārāj. Come to Swami’s room and he’ll clear your misunderstanding. Moreover, sadhus like us should only do sevā daily. If we wanted to live like kings, why would we have renounced our home?”
The Darbār was struck with these words. Being a mumukshu from a previous birth, he agreed, “I’ll meet Swami after bathing.” Harikrishnadās returned to Shāstriji Mahārāj and told him what had happened. Shāstriji Mahārāj was pleased and said, “When one understands mahimā this way and necessity for their liberation awakens, then one has truly learned how to please the Motā-Purush.”
The Darbār met Shāstriji Mahārāj in his room after bathing, prostrated, sat before Shāstriji Mahārāj and said, “I’ve heard many, many things about you; however, being influenced by words like: ‘you are all outcasts from Vartāl and all of you are bandiyā’ from those who oppose you, I never came for your darshan.”
Swāmishri subtly laughed and said, “You have great sanskārs from your previous life, hence you have been able to come here. Bring the Vachanāmrut.” Shāstriji Mahārāj had him read Gadhadā I-21 (where Shriji Mahārāj explains the two forms of Akshar), Gadhadā I-71 (where Shriji Mahārāj said Bhagwān manifests on the earth along with his Akshardhām), Gadhadā II-59 (where Shriji Mahārāj says only those who have accumulated a great number of merits from performing good deeds receive the opportunity to serve Bhagwān’s Sant), and Vartāl 5 (where Shriji Mahārāj says by performing with extreme affection such similar service of Bhagwān and the Sant who possesses the highest qualities, even if he is a devotee of the lowest type and was destined to become a devotee of the highest type after two lives, or after four lives, or after ten lives, or after 100 lives, he will become a devotee of the highest calibre in this very life).
Shāstriji Mahārāj had all these Vachanāmruts read and explained that such a Sant with the highest qualities is Gunātitānand Swāmi who is the eternal Aksharbrahman; and the fundamental principle of upāsanā is to offer upāsanā having identified one’s self as Akshar.
Hearing the clear principles from the Vachanāmrut, Rānābhāi understood upāsanā perfectly.
[Brahmaswarup Shāstriji Mahārāj: 1/383]
પ્રસંગ ૧
સં. ૧૯૬૯, સારંગપુર. સ્વામીશ્રીના સંતો સવારે વહેલા ઊઠી પ્રસાદીને કૂવે (હાલ જે આપણા મંદિરમાં કૂવો છે અને જેના ઉપર પંપ ગોઠવ્યો છે) રોજ નાહવા જતા અને નાહીને પાણીનાં માટલાં ભરી પીઠાવાળે ઓરડે લાવતા.
એક દિવસ પરોઢિયે સાધુ હરિકૃષ્ણદાસ કૂવે નાહીને માથે પાણીનું ભરેલું માટલું ઊંચકીને પીઠાવાળે ઓરડે આવતા હતા. એટલામાં ઝીંઝરના દરબાર રાણાભાઈ નાહવા જતા હતા તે તેમને સામા મળ્યા. આ સાધુને આ પ્રમાણે પાણીનાં માટલાં ઊંચકી જતાં જોઈ, દરબાર બોલ્યા, “સાધુ! શું કામ હેરાન થાઓ છો? માથે પાણીનાં માટલાં, પગમાં જોડા નહિ. આવો મમત શું કામ રાખો છો? ચાલો, અમારા મંદિરમાં, રાજધાની ભોગવવાની છે, રાજધાની.”
તેમના આવા અણસમજણના શબ્દો સાંભળી હરિકૃષ્ણદાસે તેમને કહ્યું, “તમે અમારા સ્વામી ભેગા થાઓ અને સમાગમ કરો તો તમને ખબર પડે કે અમે આ મમત્વે કરીને કરીએ છીએ કે મહારાજને રાજી કરવા કરીએ છીએ. તમે ઓરડે આવો તો અમારા સ્વામી તમને સમજણ પાડશે. વળી, અમારે સાધુને તો સેવા જ કરવાની હોય! રાજધાની ભોગવવી હોત તો ઘર શું કામ મૂકત?”
દરબારને આ શબ્દો લાગી ગયા. પોતે પૂર્વના મુમુક્ષુ હતા, એટલે તરત જ તેમણે કહ્યું, “હું હમણાં નાહીને ઓરડે આવું છું.” એમ કહી પોતે નાહવા ગયા.
હરિકૃષ્ણદાસે ઓરડે આવીને સ્વામીશ્રીને આ વાત કરી. તેમણે દરબારને આપેલા જવાબથી સ્વામીશ્રી રાજી થયા અને કહ્યું, “આવો મહિમા સમજાય અને ખપ જાગે ત્યારે મોટાપુરુષને રાજી કરતાં આવડ્યું કહેવાય.”
ઝીંઝરના દરબાર રાણાભાઈ નાહીને ઓરડે આવ્યા. શાસ્ત્રીજી મહારાજને દંડવત્ કરીને સ્વામીશ્રી સન્મુખ પોતે બેઠા અને હાથ જોડીને કહ્યું, “આપના વિષે મેં ઘણી ઘણી વાતો સાંભળી છે, પણ ‘બહાર નીકળી ગયા છે, બંડિયા છે.’ એવા વિરોધી શબ્દોથી અત્યાર સુધી દર્શન કરવા નહોતો આવતો.”
સ્વામીશ્રી તેમના તરફ સહેજ હસ્યા અને પછી કહ્યું, “તમે તો પૂર્વના સંસ્કારી છો, એટલે અહીં અવાયું છે.” એમ કહી હરિકૃષ્ણદાસને કહ્યું, “લાવો, વચનામૃતનો ચોપડો.”
પછી તેમની પાસે ‘અક્ષરનાં બે સ્વરૂપ’ના નિરૂપણનું વચનામૃત (ગઢડા પ્રથમ ૨૧) તથા ‘ભગવાનના ભક્તે ભગવાનનું સ્વરૂપ અક્ષરધામ સહિત પૃથ્વી ઉપર વિરાજમાન છે એમ સમજવું અને બીજા આગળ પણ એવી રીતે વાર્તા કરવી’ (ગઢડા પ્રથમ ૭૧); વળી ‘ભગવાનના સંતની સેવા બહુ મોટાં પુણ્યવાળાને મળે છે પણ થોડાં પુણ્યવાળાને મળતી નથી’ (ગઢડા મધ્ય ૫૯); તેમ જ ‘ભગવાન અને ઉત્તમ લક્ષણવાળા જે સંત તેની અતિ પ્રેમે કરીને સરખી સેવા જે કરે તો તે કનિષ્ઠ ભક્ત હોય અને તે બે જન્મે કે ચાર જન્મે તથા દસ જન્મે કે સો જન્મે કરીને ઉત્તમ ભક્ત જેવો થનાર હોય, તે આ ને આ જન્મે કરીને ઉત્તમ ભક્ત થાય છે, એવું ભગવાન ને તે ભગવાનના ભક્ત તેની સરખી સેવા કર્યાનું ફળ છે.’ (વચનામૃત વરતાલ ૫) – આ બધાં વચનામૃત વંચાવી, મહારાજના ઉત્તમ ભક્ત અને સંત તો ગુણાતીતાનંદ સ્વામી જ છે, ગુણાતીતાનંદ સ્વામી એ જ મૂળ અક્ષરનો અવતાર છે અને અક્ષરધામ સહિત મહારાજના સ્વરૂપની ઉપાસના કરવી, તે જ ઉપાસનાનો સનાતન સત્ય સિદ્ધાંત છે, તે સમજાવ્યું.
વચનામૃતના આધારે સ્પષ્ટ અને સિદ્ધાંતની વાત સાંભળી, રાણાભાઈને આ શુદ્ધ ઉપાસનાની વાત સમજાઈ ગઈ.
[બ્રહ્મસ્વરૂપ શાસ્ત્રીજી મહારાજ: ૧/૩૮૩]
Prasang
Prasang 2
Samvat 1966. One day, Ambārām Bhagat came to Bochāsan from Bhādaran. Harikrishnadās perceived him as a great sadhu and served him according to his ability. Once, when he was sitting with Ambārām Bhagat, he told him that he had seen immense light from the murti of Shāstriji Mahārāj. Ambārām Bhagat said, “You have been blessed by Swāmishri so he showed you his true form. Become one with him with a singular firmness.”
He then added, “Harikrishnadās! We are very fortunate that we have obtained a Sant who has a direct relationship with Shriji Mahārāj. I also have this firm faith. I once had doubts whether we can meditate on the form of the guru. Last year, I went to Kathāriya where I was engaged in mānsi when this doubt arose. Swāmishri, accompanied by Prabhudās Kothāri, instantly gave me darshan. Prabhudās Kothāri pointed to Swāmishri and said, ‘Bhagat, you will experience peace when you meditate on this form.’ From that day on, my doubts became uprooted. Now I experience such bliss that I cannot describe it. When you become one with Swāmishri - who is the manifest form of Shriji Mahārāj - you will also experience the same bliss.”
[Brahmaswarup Shāstriji Mahārāj: 1/345]
પ્રસંગ ૨
સં. ૧૯૬૬. એક વખત ભાદરણથી અંબારામ ભગત† બોચાસણ આવ્યા. હરિકૃષ્ણદાસને તેમને વિષે ગુરુભાવ હોવાથી, અંબારામ ભગતની પણ સેવા તેઓ યથાવકાશે કરતા. આવા એક પ્રસંગે અંબારામ ભગત પાસે બેસીને તેમણે તેમને સ્વામીશ્રીની મૂર્તિમાં અતિશય તેજનાં દર્શન પોતાને થયાં હતાં, તે વાત કરી. હરિકૃષ્ણદાસની આ વાત સાંભળી, અંબારામ ભગતે તેમને કહ્યું, “સ્વામીશ્રીની તમારા ઉપર અત્યંત કૃપા થઈ છે, એટલે તમને તેમનું સાચું સ્વરૂપ ઓળખાવ્યું છે. હવે તે દૃઢ કરી, તેમાં અનન્ય ભાવે જોડાઈ જશો.”
એમ કહીને પછી તેમણે કહ્યું, “હરિકૃષ્ણદાસ! આપણાં તો અહોભાગ્ય છે કે આપણને આવા સંત શ્રીજીના અખંડ સંબંધવાળા મળ્યા છે. મને પણ આવી દૃઢ નિષ્ઠા છે, પરંતુ ગુરુરૂપ હરિનું ધ્યાન થાય કે નહીં તે ગડમથલમાં હું હતો. ગયે વર્ષે કંથારિયા ગયો ત્યારે માનસી કરવા બેસતાં આ જ સંકલ્પ ઊઠ્યો. એટલે તરત જ સ્વામીશ્રીએ મને દર્શન દીધાં. સાથે પ્રભુદાસ કોઠારી હતા. પ્રભુદાસ કોઠારીએ સ્વામીશ્રી તરફ આંગળી ચીંધી મને કહ્યું, ‘ભગત! આ સ્વરૂપને જ્યારે તમે ધારશો અને વિચારશો, ત્યારે તમને શાંતિ થશે.’ તે જ દિવસથી મારી સંશયગ્રંથિ નિર્મૂળ થઈ ગઈ. હવે એવો આનંદ આવે છે કે તેનું વર્ણન જ ન થાય! તમે પણ, મહારાજના અખંડ ધારક આ સ્વામીશ્રીના સ્વરૂપમાં સર્વ પ્રકારે જીવ જડી દેશો તો તમને પણ એ આનંદનો અનુભવ થશે.”
†અંબારામ ભગતનો ઉલ્લેખ ‘બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૧’માં આ પ્રમાણે મળે છે: અંબારામ ભગતનું મૂળ ગામ કડી. તેઓ નાયક જ્ઞાતિના હતા અને નગાસરમાં સેવા-પૂજા માટે રહેલા. ચાર-પાંચ વાર ખાનદેશમાં પણ વિચરણ કરી આવેલા. તેઓ કીર્તનો લલકારતાં આખો દિવસ સેવા કર્યા કરતા. કથાવાર્તા પણ સારી કરતા. ભક્તહૃદય, નિયમ-ધર્મની દૃઢતાવાળા અને નિરાવરણ સ્થિતિના આ પાર્ષદ નંદ પરમહંસો જેવું શુદ્ધ અને નિઃસ્પૃહી જીવન જીવનારા હતા. પોતાની ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક સ્થિતિનું જાણપણું કોઈને ન આવે તેમ દાસભાવે વર્તતા.
[બ્રહ્મસ્વરૂપ શાસ્ત્રીજી મહારાજ: ૧/૩૪૫]