વિશ્રામ ૧૩
પૂર્વછાયો
ચાલ્યા પ્રભુ અગત્રાઈ થઈ, આખે પીપલાણે જવા માટ;
ઉભા રહ્યા બેય ગામની, તે જુદી પડી જ્યાં વાટ. ૧
ચોપાઈ
બંને ગામના ભક્ત સમાજ, સામા આવ્યા તે શ્રીજીને કાજ;
બંને મંડળિયો જુદી દિસે, સૌના હૈયામાં હરખ અતિશે. ૨
ઘણા તાળ મૃદંગ વગાડે, માંહો માંહી ગુલાલ ઉડાડે;
પ્રભુ પ્રથમ અમારે ગામ, આવશે એમ જાણે તમામ. ૩
નારાયણ દવે નરસિંહ મેતા, તેઓ પણ એમ જાણતા હતા;
સાધુ પાર્ષદ ને બ્રહ્મચારી, તેની સંખ્યા તો ત્રણસેં ધારી. ૪
બંને ગામમાં થાય રસોઈ, દાળ ચોખા ચડાવેલા ધોઈ;
મળી મંડળિયો જેહ ઠામ, પ્રભુ પૂજીને કીધા પ્રણામ. ૫
બંને ગામના એમ ઉચ્ચારે, પ્રભુ ગામ પધારો અમારે;
થવા આવી રસોઈ તૈયાર, ઝાઝી તેમાં નથી હવે વાર. ૬
સુણી બોલિયા વૃષકુળરાય, બેય ઠેકાણે કેમ અવાય?
પાક કેમ કર્યો બેય ગામ? તમે સમઝ્યા વગર કર્યું કામ. ૭
બેય ગામના બોલિયા ત્યારે, જાણ્યું આવશે ગામ અમારે;
એમ સમજી રસોઈ કરાવી, જમો સંત સહિત તમે આવી. ૮
પછી એકાંતે જૈ ઘનશામ, તેડ્યા મુક્તમુનિ મયારામ;
કહ્યું આ વાતનું કેમ કરવું? કિયા ગામમાં પ્રથમ વિચરવું. ૯
બોલ્યા તે સમે બેય વિચારી, તમે સમરથ છો સુખકારી;
જ્યારે બ્રહ્માયે વાછરુ હર્યાં, તમે સર્વે તણાં રૂપ ધર્યાં. ૧૦
વળી નવલખા પર્વતમાંય, નવ લાખ હતા સિદ્ધ જ્યાંય;
નવ લાખ ધરીને સ્વરૂપ, મળ્યા તેને તમે મુનિભૂપ. ૧૧
એવી રીતે કરો પ્રભુ આજ, ત્યારે થાય તે બેયનું કાજ;
પછી એવો ઠરાવ ઠરાવી, પીપલાણાના ભક્ત બોલાવી. ૧૨
કહ્યું ગામ લગી જાઓ તમે, તમ પાછળ આવશું અમે;
એમ કહી કરમાં કોલ દીધો, ત્યારે તેઓએ મારગ લીધો. ૧૩
સાધુસુધાં1 નવાં રૂપ ધરી, ગયા તેઓની પાછળ હરિ;
આખા ગામમાં સત્સંગી સાથ, ચાલ્યા સંતસહિત સંત નાથ. ૧૪
સર્વે અંતરે આનંદ આણે, ઉંડો મર્મ તો કોઈ ન જાણે;
એવી અકળિત ઈશ્વરી માયા, બ્રહ્મા ઇન્દ્ર જેવા ભરમાયા. ૧૫
ગામ આખામાં ગોવિંદ ગયા, નારાયણ દવેને ઘેર રહ્યા;
જમ્યા સંત ને શ્રીગિરધારી, પછી બેઠા સભા સજી સારી. ૧૬
પૂજા હરિજને હેતથી કીધી, પ્રભુયે હાર પ્રસાદી દીધી;
વાજતે ગાજતે રુડી પેર, કરી પધરામણી ઘેર ઘેર. ૧૭
ત્યાંથી હરિજન કોઈ તે ટાણે, કાંઈ કામે ગયા પીપલાણે;
મેતા નરસિંહને ઘેર ગયા, પ્રભુને જોઈ વિસ્મિત થયા. ૧૮
વિચારે વળી નિજ અંતર, આ તે સાચું કે સ્વપનાંતર;
આખા ગામમાં છે ઘનશામ, કેમ દેખાય છે તે આ ઠામ? ૧૯
બેઠા પંગતે જમવાને સંત, ભાવથી પીરસે ભગવંત;
જમીને પછી શ્રીજગદીશે, સભા સારી સજી ચોક વિષે. ૨૦
પ્રેમે પૂજા કરી સઉ મળી, પધરાવ્યા ઘરોઘર વળી;
આખેથી આવેલા હરિદાસે, પીપલાણા તણા જન પાસે. ૨૧
કરી વાત એ અવસર આમ, આખા ગામમાં છે ઘનશામ;
લઈ સંતના મંડળ સાથ, ઘેર ઘેર પધારે છે નાથ. ૨૨
અમે ત્યાં દરશન કરી આવ્યા, સાચે સાચા સમાચાર લાવ્યા;
સુણી અચરજ ઉપજે અમાપ, જાણે પ્રગટ પ્રભુનો પ્રતાપ. ૨૩
તેને નિશ્ચય કરવા કામે, ગયા બે જણ તો આખા ગામે;
જોયા શ્રીહરિ સંતો સહિત, ખરી જાણી તે વાત ખચીત. ૨૪
વળી વાત કરી એહ ઠામ, પ્રભુ છે પીપલાણે ગામ;
પધરાવિયા અમારે ઘેર, અમે પૂજા કરી રુડી પેર. ૨૫
ત્યાં તો ભક્ત બે આંહીથી આવ્યા, સમાચાર અહીંના સુણાવ્યા;
તેનો નિશ્ચય કરવાને કાજ, અહીં આવ્યા છૈયે અમે આજ. ૨૬
સુણી આખા તણા રહેનાર, સહુ અચરજ પામ્યા અપાર;
દીધાં બે સ્થળે દર્શન દાન, જાણ્યા ભક્તવત્સલ ભગવાન. ૨૭
પ્રભુ સૌના મનોરથ પૂર્યા, રહ્યા એકે તણા ન અધૂરા;
એવા સમરથ ધર્મકુમાર, કોટિ બ્રહ્માંડના કરતાર. ૨૮
એ છે સર્વના અંતરજામી, સચરાચર સર્વના સ્વામી;
જેના સંકલ્પમાત્રે સદાય, ઉતપત્તિ સ્થિતિ લય થાય. ૨૯
જે જે ધારે કરે ક્ષણમાંઈ, નથી એને તો દુષ્કર કાંઈ;
આવાં આવાં તો અદ્ભુત કામ, ઘણીવાર કર્યાં ઘણે ઠામ. ૩૦
પૂર્વછાયો
બેય રૂપે બેય ગામમાં, થોડા દિન દીધાં દરશન;
દર્શન કરવા આવિયા, પર ગામના બહુ જન. ૩૧
ચોપાઈ
બેય ગામમાં કૃષ્ણને દેખે, અતિ અચરજ અંતરે લેખે;
ત્યાંના હરિજન નર અને નારી, સમાધિમાં ગતી કરે સારી. ૩૨
જોગસાધના કાંઈ ન કીધી, ઘનશામે સ્વતંત્રતા દીધી;
એક એક થકી એ તો વાત, થઈ દેશ વિદેશ વિખ્યાત. ૩૩
બેય ગામના હરિજન પાસ, પછી એમ બોલ્યા અવિનાશ;
અહીં જગ્યાની છે સંકડાશ, નદીને તટ કરશું નિવાસ. ૩૪
વળી કરવો છે વિષ્ણુયાગ, મળે માણસજૂથ અથાગ;
વિપ્ર આવે હજારો હજાર, કેમ માઈ શકે તે આ ઠાર? ૩૫
નદી ઓઝતનો તટ સારો, જોઈ જગ્યા તે જૈને સુધારો;
તંબુ દેરા ચંદનિયો મંગાવો, નદીને તટ ઉભાં કરાવો. ૩૬
આજ્ઞા હરિજને અંતરે ધારી, નદીતટ જઈ જગ્યા સુધારી;
વડ આદિક વૃક્ષ છે જ્યાંય, સૌયે સારી જગ્યા ધારી ત્યાંય. ૩૭
તંબુ દેરા મોટા મોટા લાવ્યા, અતિ આનંદે ઉભા કરાવ્યા;
ચારુ ચંદનીયો મોટી લાવી, બહુ યુક્તિથી ઉંચી બંધાવી. ૩૮
નવી જાજમો સારી કરાવી, તે તો પૃથ્વી ઉપર પથરાવી;
બેય ગામથી શામ સિધાવ્યા, હરિભક્ત વળાવાને આવ્યા. ૩૯
વાજે ત્રાંસાં નગારાં ને ઢોલ, વાજે તાલ મૃદંગ અતોલ;
કરે કીર્તન સંત ઉચ્ચાર, બોલે ઉંચે સ્વરે છડીદાર. ૪૦
તંબુ પાસે આવ્યા એમ જ્યારે, રૂપેરૂપ મળી ગયાં ત્યારે;
બેઠા સંત સભા મધ્ય શામ, સર્વે સત્સંગી બેઠા તે ઠામ. ૪૧
બેય ગામના જન એમ ધારે, આવ્યા એ જ આ સાથે અમારે;
એમ દિવસ ગયા કાંઈ વહી, પછી હરિજનને વાત કહી. ૪૨
ઘણા વેદિયા વિપ્ર તેડાવો, વિષ્ણુયાગનો સામાન લાવો;
ખટ2 માસ સુધી આ ઠાર, બ્રહ્મભોજન કરશું અપાર. ૪૩
હરિભક્ત કહે મહારાજ, ધન્ય ભાગ્ય અમારાં છે આજ;
એવો યજ્ઞ જો આ સ્થળ થાય, તીર્થક્ષેત્ર આ શ્રેષ્ઠ ગણાય. ૪૪
પછી તેઓએ વિપ્ર તેડાવ્યા, ચારે વેદના ભણનાર આવ્યા;
આવ્યા કૈંક તો જ્યોતિષજાણ, કૈંક જાણે છે શાસ્ત્ર પુરાણ. ૪૫
વિપ્ર આવ્યા હજારોહજાર, બીજા હરિજનનો નહિ પાર;
ખટ માસનું નોતરું દીધું, બ્રહ્મભોજન ચાલતું કીધું. ૪૬
કૈંક બેઠા કરે અનુષ્ઠાન, કૃષ્ણમંત્ર જપે ધરી ધ્યાન;
કરે કૈંક મુહૂરત3 આઠ, વિષ્ણુનામસહસ્રના પાઠ. ૪૭
ભાગવત તણો દશમસ્કંધ, તેના પાઠ કરે વિપ્રવૃંદ;
ચારે વેદની સંહિતા જેહ, બેઠા પાઠ કરે કૈંક તેહ. ૪૮
કોઈ ગીતાનો પાઠ કરે છે, વ્યાસસૂત્ર કોઈ ઉચ્ચરે છે;
વાસુદેવમાહાત્મ્યને જોઈ, તેનો પાઠ કરે દ્વિજ કોઈ. ૪૯
યાજ્ઞવલ્ક્ય તણી સ્મૃતિ જે છે, કૈંક તેહના પાઠ કરે છે;
જમે ભોજન નિત્ય નવીન, વિપ્ર સંખ્યા વધે દિન દિન. ૫૦
ખાંડ સાકરના કર્યા ગંજ, થાય લાડુ જલેબી બિરંજ;
પીપલાણાના નરસિંહ મેતા, ખૂબ ખર્ચવાને દ્રવ્ય દેતા. ૫૧
સતસંગીયો સામાન લાવે, ભક્ત વિપ્રો રસોઈ બનાવે;
પ્રભુ દર્શન કરવાને ભાવે, દેશ દેશના હરિજન આવે. ૫૨
માસ બે એવી રીત ચલાવી, પંચમી ત્યાં વસંતની આવી;
તેનો ઉત્સવ અદભુત કીધો, સૌયે લાવ અલૌકિક લીધો. ૫૩
ફુલડોળ તણો દિન આવ્યો, તેનો ઉત્સવ ત્યાં જ કરાવ્યો;
રામનૌમી નૃસિંહજયંતી, કરી તે પણ ત્યાં જ શોભંતી. ૫૪
જેષ્ઠ શુક્લ દશમી દિન જ્યારે, ગંગાજન્મનો ઉત્સવ ત્યારે;
ભીમ એકાદશી બીજે દાડે, વ્રત તેનું તો પાપ નસાડે. ૫૫
એટલા કર્યા ઉત્સવ ત્યાંય, સૌને હરખ વધ્યો મનમાંય;
પરિપૂર્ણ થયાં અનુષ્ઠાન, હોમ કરવાનું કીધું વિધાન. ૫૬
પદ્મકુંડ તે રુડો રચાવ્યો, હુતદ્રવ્યનો હોમ કરાવ્યો;
ત્યાં તો પૂર્ણાહૂતિ પછી કરી, રીતિ શાસ્ત્ર તણી અનુસરી. ૫૭
દીધાં વિપ્રોને દક્ષિણાદાન, રંકને કર્યા રાય સમાન;
જન સર્વ કહે એમ જોઈ, આવું તો ન કરી શકે કોઈ. ૫૮
વાત વિસ્તરી વિશ્વ મોઝાર, થયો જગતમાં જયજયકાર;
વિષ્ણુયાગ ઉપર આવેલા, જન જે હતા ત્યાં જ રહેલા. ૫૯
કૃષ્ણે સર્વને કીધા વિદાય, ચાલ્યા સૌ પ્રભુને નમી પાય;
જે જે લીલા જોઈ નરનારે, અતિ સ્નેહથી નિત્ય સંભારે. ૬૦
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
પુનિત લલિત કૃષ્ણ કેરી લીલા, હૃદય ધરે હરિભક્ત જે રસીલા;
સુમતિ સુજન સર્વ સત્ય જાણે, કુમતિ જનો સુણીને કુતર્ક આણે. ૬૧
ઇતિ શ્રીવિહારીલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે પંચમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
શ્રીહરિઓઝતસરિતાતટે ષણ્માસપર્યંતવિષ્ણુયાગકરણનામા ત્રયોદશો વિશ્રામઃ ॥૧૩॥